عیدی چیست وچگونه محاسبه می شود

عیدی چیست از پرسش‌های معمول کارکنان و شاغلین در بخش‌های دولتی و خصوصی می‌باشد. پاداش آخر سال کارکنان تحت عنوان عیدی به آنها پرداخت می‌شود. هدف از این کار که در بخش عیدی و سنوات مندرج در قانون کار در نظر گرفته شده، تشویق کارکنان و بالا بردن انگیزه آنها جهت ادامه کار و انجام وظایف به نحو احسن می‌باشد. هر سال به طور معمول عیدی تمامی کارمندان طی سه ماهه آخر سال محاسبه می‌گردد. زمان واریز عیدی نیز اغلب در دو ماه بهمن و اسفند صورت می‌گیرد. هزینه‌های زندگی برای کارمندان و کارگران در اولین ماه شروع سال جدید بسیار بالاتر از دیگر ماه‌های عادی سال می‌باشد. افزودن مبلغ عیدی به دریافتی آخر سال شاغلین و بازنشستگان، کمک زیادی به پرداخت هزینه‌های آنها در نزدیکی سال جدید می‌شود. همچنین پاداش اختتام کار کارکنان تحت عنوان حق سنوات به آنها پرداخته می‌شود که به منزله قدردانی از کارکنان جهت فعالیت‌های دوران کاری‌شان می‌باشد.
کارفرما نیز می‌خواهد بداند فرمول محاسبه عیدی چیست زیرا او کسی است که باید مبلغ تعیین شده را برای پرسنل خود واریز کند. مقدار عیدی و سنوات، هر کدام طبق فرمول‌ها و تحت قوانین مخصوص خود محاسبه می‌گردد. از نظر قانون، کارفرما وظیفه دارد در هنگام پایان قراردادِ هر یک از پرسنل خود، حق سنوات آنها را مبتنی بر فرمول‌ها و قوانین مربوطه به طور کامل پرداخت نماید. همچنین به طور معمول کارفرما بایستی مینیمم دو برابر پایه حقوق و ماکزیمم سه برابر پایه حقوق را تحت عنوان عیدی آغاز سال جدید برای کارکنانش در نظر بگیرد. پارامترهای زیادی بر چگونگی محاسبه آنها تاثیر دارد به طوری‌که حسابداران در اواخر هر سال با چالش بررسی و محاسبه میزان عیدی و سنوات قابل دریافت برای کارکنان، روبرو می‌شوند.

عیدی چیست

یکی از سوالات کارمندان دولتی، پرسنل بخش خصوصی، کارگران دائمی و فصلی، بازنشستگان شرکت‌های خصوصی و سازمان‌های دولتی و غیر خصوصی این است که شرایط پرداخت عیدی چیست. طبق تعریف، عیدی همان پاداش آخر سال کارمندان، کارگران و بازنشستگان است. تعیین میزان عیدی شاغلین با هیئت وزیران بوده که اغلب در جلسات بهمن ماهِ این هیئت به آن رسیدگی می‌شود. واریز عیدی نیز به طور معمول در اواخر بهمن و اوایل اسفند صورت می‌‌گیرد. میزان عیدی اشخاص بر اساس میزان سابقه کار و شرایط مختلف کاری با هم متفاوت است. اشخاص شاغل حتی با داشتن سابقه کاری کم مشمول دریافت عیدی و سنوات می‌باشند. همچنین برای کارکنانی که در مرخصی استعلاجی یا مرخصی زایمان به سر می‌برند، عیدی و سنوات به صورت کامل و مطابق با فرمول‌های محاسبه عیدی به آنها پرداخت می‌شود.

اینکه فرمول محاسبه عیدی چیست و مبتنی بر چه قوانینی قابل واریز است در شرکت‌های خصوصی و نیمه خصوصی یا نهادهای دولتی و غیر دولتی با هم فرق دارد. به دلیل آنکه عیدی در تمام کشور و تقریبا همزمان پرداخت می‌شود، به همین دلیل قوانین آن یکسان نوشته شده و برای همه اجرا می‌گردد. البته برخی شرکت‌ها و نهادها بسته به میزان امکانات و بودجه خود، به غیر از عیدی مزایایی نیز در نظر می‌گیرند. در قانون کار برای کلیه کارکنان تمام وقت، پاره وقت، روزمزد و فصلی تمهیدات کافی در نظر گرفته شده است. قوانینی که در مورد عیدی به تصویب سراسری می‌رسد به طور معمول از طریق وب‌سایت‌های خبررسانی به اطلاع عموم رسانده می‌شود.

شرایط عیدی در قانون چیست؟

اگر بخواهید بدانید شرایط قانونی پرداخت عیدی چیست، مقصود دستورالعمل‌هایی است که هر سال جهت پرداخت میزان عیدی برای شاغلین و بازنشستگان تعیین می‌گردد. تمام سازمان‌ها و شرکت‌ها بایستی قوانین پرداخت عیدی را اجرا کنند. محتوای قانون برای تمامی کارگاه‌ها و شرکت‌های دولتی و خصوصیِ مشمول قانون کار به صورتی است که آنها را موظف به پرداخت عیدی می‌کند. قوانین برای گروه‌های مختلف شغلی به شرح زیر است:
•    به هر یک از کارگران بایستی به ازای هر سال کار برابر با شصت روز آخرین دستمزد آنها، وجهی به‌عنوان عیدی و پاداش پرداخت گردد. البته حدود آن بدینگونه تعریف شده که وجه پرداختی به هر یک از کارکنان از معادل نود روز حداقل مزد قانونی روزانه آنها بیشتر نشود.
•    کارکنانی که کمتر از یکسال کار کرده باشند متناسب با روزهای کاری خود عیدی می‌گیرند.
•    کارگران فصلی متناسب با روزهای کارکرد خود در آن سال، عیدی دریافت می‌کنند.
•    کارگران کارمزد به اندازه متوسط دریافتی خود بر حسب روزهای کارکردشان در آن سال، عیدی و پاداش پایان سال می‌گیرند.

•    کارکنانِ ساعتی می‌خواهند بدانند روش پرداخت عیدی چیست زیرا دستمزد آنها در هر ماه متغیر بوده و از حقوق ثابتی در ماه برخوردار نیستند. به همین دلیل، عیدی و پاداش آنها بر پایه میانگین حقوق 3 ماه آخر آنها محاسبه می‌شود.
•    اشخاصی که در مرخصی استعلاجی مورد تایید سازمان تامین اجتماعی باشند، این مدت برای آنها جزو سابقه کاری‌شان محسوب شده و باید عیدی و پاداش به آنها پرداخت گردد.
•    تمامی کارکنانی که در طول سال، حکم اخراج یا بازنشستگی گرفته‌اند و یا به هر صورت دیگر رابطه کاری آنان با محل کارشان قطع شده، متناسب با مدت کارکرد آنها در آن سال، مشمول دریافت عیدی و پاداش سالانه می‌گردند.
•    اشخاصی که به هر دلیلی در حال استفاده از بیمه بیکاری هستند مبلغی تحت عنوان عیدی به آنها تعلق نمی‌گیرد.
مزایای عیدی چیست
در قانون «مدیریت خدمات کشوری» که در سال 1386 به تصویب رسید، مشخص شده که مزایای عیدی چیست. طبق این قانون کارمندان دولت دارای حقوق و مزایای مختلفی هستند. به عنوان نمونه پرداخت حقوق ثابت ماهیانه مبتنی بر رتبه شغلی، مدرک تحصیلی و سابقه خدمت، از جمله وظایف دولت نسبت به کارمندان می‌باشد. همچنین پرداخت وجوهی در قبال سختی کار یا کمک هزینه عائله مندی و حق ماموریت، از جمله مزایایی است که برای کارمندان در نظر گرفته می‌شود.

توجه داشته باشید که هر نوع پاداشی که در طول سال‌های فعالیت شغلی به کارکنان پرداخت می‌شود، در محاسبه میزان عیدی تاثیر دارد. به عنوان نمونه اگر شغل یک کارگر جزو مشاغل خاص طبقه بندی شده باشد، پاداش ویژه‌ای برای گروه کاری او حساب می‌شود. همچنین اگر شغل او در گروه مشاغل سخت قرار گرفته باشد، در قانون کار پرداخت مبلغی به‌عنوان سختی کار برای او قائل می‌شوند. مبلغ مربوط به پاداش‌های ویژه یا سختی کار بر روی میزان عیدی دریافتی شخص تاثیر مثبتی می‌گذارد. البته بعضی از پارامترها تحت عنوان عوامل رفاهی به حقوق کارگران اضافه می‌شود ولی این پارامترها در محاسبه میزان عیدی در نظر گرفته نمی‌شوند. پارامترهایی مانند کمک هزینه مسکن، کمک هزینه خوار و بار و حق ماموریت در محاسبه میزان عیدی به حساب نمی‌آیند.

عیدی و سنوات چیست

افراد شاغل در نهادهای گوناگون اغلب می‌خواهند بدانند قوانین پرداخت عیدی چیست و منظور از سنوات چه می‌باشد. یکی از مفاد قانون کار مربوط به پرداخت عیدی و سنوات است که بایستی از جانب کارفرما به کارگر پرداخت شود. در متن ماده 21 قانون کار، برای تعریف سنوات آمده که حق سنوات از مزایایی است که جهت پایان کار شاغلین در نظر گرفته شده‌است. مبلغ حق سنوات معادل با یک ماه از آخرین مزد ثابت دریافتی شخص در یک ماه می‌باشد. قانون، کارفرما را ملزم کرده که عیدی و سنوات تعیین شده را به کارکنان خود پرداخت نماید. مبلغ حق سنوات به منزله پاداشی است که در پایان سال و یا خاتمه کارِ کارگر یا کارمند، از طرف کارفرما برای آنها واریز می‌شود. زمانی پیش می‌آید که پرسنل شرکتی به هر دلیلی مانند بازنشستگی، تعطیلی کارگاه، استعفا، از کار افتادگی و اخراج، محل کار خود را ترک کند. در این‌صورت کارفرما بایستی حق سنوات او را معادل یک ماه حقوق ثابت او محاسبه نماید و به او بپردازد.

در دستورالعمل فعلی وزارت کار حتی اگر کارگری به صورت خودخواسته، شغلش را ترک کند باز هم سنوات به او تعلق می‌گیرد. علاوه بر آن اگر کارگری کمتر از یک سال در کارگاهی کار کرده باشد، باید حق سنوات برای او در نظر گرفته شود. حق سنوات از انواع مزایایی است که جهت حمایت از حقوق کارگران در قانون کار به آن پرداخته شده‌است. برای پایه سنوات، مالیات و بیمه در نظر گرفته می‌شود ولی حق سنوات پایان کار از این کسورات معاف است. پایه سنوات هر ماه برای کارگر واریز می‌شود ولی حق سنوات در پایان کار، به او داده می‌شود. وزارت کار هر سال میزان پایه سنوات را اعلام می‌کند ولی حق سنوات مبتنی بر رتبه شغلی افراد فرق دارد.

عیدی کارگران

کارگران می‌خواهند بدانند که مضمون قانون کار در مورد عیدی چیست و مبلغ آن برای کارگران چقدر است. در قانون کار آمده که مجاز نیست کارگران کمتر از مینیمم حقوق خود را دریافت کنند. در نتیجه عیدی کارگران همیشه معادل یا بیش از دو برابر حداقل حقوق ایشان می‌باشد. این مبلغ مربوط به کارگران با یک سال سابقه کار در کارگاه یا نهادی است که در آن اشتغال دارند. اگر کارگری کمتر از یک سال کار کرده‌باشد، عیدی او به نسبت مدت کارکرد متفاوت می‌باشد.

اشخاص با سابقه کار کمتر از یک سال، می‌خواهند بدانند فرمول محاسبه عیدی چیست. جهت محاسبه عیدی آنها بایستی حاصل ضرب میزان حقوق ماهانه در تعداد ماه‌های کاری شخص را بر عدد ۱۲ تقسیم کرد. عدد حاصل شده از این فرمول، معادل عیدی کارگر برای یک ماه خواهد بود. بنابراین برای هر کارگر بایستی این عدد را در تعداد ماه‌های سابقه کارش ضرب کرد. یعنی فرمول به صورت زیر در می‌آید:
حاصل (حقوق هر ماه کارگر × تعداد ماه‌های کاری) تقسیم بر 12 = عیدی هر ماه کارگرِ با سابقه کمتر از یک سال.

در ادامه می‌بینیم که برای کارگران با سابقه بیشتر از یک سال فرمول محاسبه عیدی چیست. برای محاسبه عیدی کارگرانِ با سابقه به پارامترهای زیر نیاز است:
• مزایای مستمر: مبلغ فوق‌العاده و سختی کار که هر ماه همراه با حقوق قابل پرداخت است.
• کارکرد: تعداد روزهایی که کارگر در یک سال مشغول به کار است. روزهای جمعه، تعطیلات رسمی و تعداد روزهای مرخصی استحقاقی نیز جزو کارکرد او حساب می‌شوند.
فرمول محاسبه عیدی به صورت زیر در می‌آید:
مجموع مزایای مستمر به اضافه حقوق پایه ضرب در کارکرد ضرب در 2. حاصل این عبارت بر عدد 365 تقسیم می‌شود. اگر آن سال کبیسه باشد حاصل عبارت بر 366 تقسم می‌گردد.

عیدی کارمندان

در پایان هر سال این سوال برای کارمندان مطرح می‌شود که در سال نو مبلغ عیدی چیست. به طور معمول، دولت در هر سال عیدی کارمندان را تعیین می‌‌کند که به‌صورت درصدی از افزایش حقوق می‌باشد. به طور میانگین توسط هیئت وزیران در ماه‌های بهمن و اسفندِ هر سال، مبلغ دقیق عیدی کارمندان اعلام می‌شود. هیئت دولت هر سال مبلغ عیدی را با افزایش 20 درصدی تصویب و به نهادهای مختلف ابلاغ می‌کند. تمامی کارفرمایان موظف به پرداخت عیدی کارمندان می‌باشند و در صورت ممانعت از پرداخت عیدی، طبق قانون محکوم به پرداخت جریمه خواهند شد. عیدی پرسنل بایستی تا پایان اسفند ماه همان سال به آنها پرداخت شود، این زمان‌بندی برای پرداخت عیدی کارگران هم صحت دارد. تمامی کارکنان مشمول قانون کار، شامل کارمندان در بخش‌های خصوصی و دولتی در انواع روزمزد، ساعتی و ماهانه مستحق دریافت عیدی می‌باشند. کارفرمایان نیز مکلف به پرداخت عیدی به تمامی کارگران و کارمندان هستند. از مبلغ عیدی هیچگونه وجهی از قبیل مالیات و بیمه تامین اجتماعی کسر نمی‌شود.

اگر بخواهید بدانید قانون شامل حال کارمندان در مورد عیدی چیست، باید گفت حق دریافت عیدی به عنوان پاداش آخر سال در قانون کار به ثبت رسیده است. در «ماده 75 قانون مدیریت خدمات کشوری» و در «ماده واحده قانون چگونگی پرداخت عیدی به کارکنان دولت»، دریافت عیدی جزو حقوق قانونی کارمندان دولت می‌باشد. اگر کارمندی قبل از دریافت عیدی فوت شود، مبلغ عیدی و حقوق پرداخت نشده او به ورثه قانونی آن شخص داده می‌شود. طبق قانون، مبلغ عیدی و پاداش نوروزی تا حد 56 میلیون تومان و کمتر از آن، از مالیات معاف می‌باشد و در صورتی‌که بیش از این مبلغ باشد نیاز به بررسی خواهد داشت.

عیدی بازنشستگان چیست

بازنشستگان در ماه‌های پایانی سال، جویای این پرسش هستند که برای این گروه مبلغ عیدی چیست. عیدی یا پاداش آخر سال، وجهی است که در پایان هر سال به گروه‌های مختلف بازنشستگان پرداخت می‌شود. این گروه‌ها شامل بازنشستگان و مستمری بگیران تامین اجتماعی، بازنشستگان کشوری و بازنشستگان لشکری می‌باشند. مبلغ عیدی برای هر گروه از بازنشستگان به‌صورت مستقل و مبتنی بر فرمول ویژه‌ای محاسبه می‌شود. پرداخت عیدی بازنشستگان دولت به طور معمول در محدوده ماه‌های بهمن و اسفند صورت می‌گیرد. به طور نمونه در سال جاری وجه عیدی بازنشستگان در قیاس با سال قبل 40 درصد افزایش داشته و معادل 25 میلیون ریال بوده‌است. بازنشستگانی که متاهل باشند مبلغ 7 میلیون ریال به عیدی آنها اضافه شده‌است. بازنشستگان دارای فرزند برای هر فرزند مبلغ 3 میلیون ریال بیشتر دریافت کرده‌اند.

سوال بازماندگان این است که برای بازنشستگان فوت شده قانون پرداخت عیدی چیست. برای تعیین مبلغ عیدی بازنشستگان فوت شده در نهادهای تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی، صندوق بازنشستگی کشوری و نیروهای مسلح، مشابه دیگر دستگاه‌های اجرایی عمل می‌شود. نحوه محاسبه عیدی بازنشستگان نیز مانند عیدی بقیه کارکنان دولت مطابق با مصوبه هیئت وزیران و منطبق بر ماده ۷۵ قانون مدیریت خدمات کشوری خواهد بود. پیش بینی هیئت وزیران برای مبلغ عیدی بر اساس بودجه‌ای است که در جلسات ایشان در نظر گرفته می‌شود و طبق آن مبلغ قطعی پاداش پایان سال بازنشستگان را تعیین می‌کنند.

فرمول محاسبه عیدی و سنوات

یکی از دغدغه‌های کارمندان این است که نحوه محاسبه عیدی چیست و سنوات چگونه پرداخت می‌شود. فرمول‎‌های محاسبه عیدی برای کارگران و کارمندان در پاراگراف‌های بالا به تفصیل تشریح شد. عیدی آن گروه از شاغلین که کمتر از یک سال سابقه کار دارند، در پایان سال مبتنی بر محاسبه تعداد ماه‌های حضورشان در محل کار، تعیین می‌گردد. فرمول‌های محاسبه سنوات در ادامه آمده‌است:
• سنوات اشخاصی که سابقه کار کمتر از یک سال دارند، بر حسب روزهای کارکرد آنها طبق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
حاصل (تعداد روز های فعالیت کارگر در شرکت ضرب در حقوق پایه هر سال) تقسیم بر ۳۶۵ = حق سنوات.
• فرمول محاسبه حق سنوات برای کارگری که چند سال سابقه داشته ولی مبلغ سنوات خود را در سال‌های گذشته دریافت نکرده به صورت زیر است که می‌تواند طبق آن سنوات گذشته را محاسبه نماید:
حاصل (آخرین حقوق خود در همان سال ضرب در تعداد روزهای کارکرد شخص) تقسیم بر 365 = حق سنوات.

تعیین حق سنوات مبتنی بر مدت سابقه کار هر یک از کارگران صورت می‌گیرد. بر اساس قانون کارِ عیدی و سنوات، پایه سنوات وجهی است که علاوه بر حقوق ماهانه کارگر، به او پرداخت می‌گردد. به منظور محاسبه پایه سنوات سالانه کارگران نیز فرمول‌های دیگری وجود دارد. پایه سنوات از حال ضرب تعداد روزهای کارکرد شخص در همان سال در میزان دستمزد روزانه او به دست می‌آید. دستمزد روزانه توسط شورای عالی کار تعیین می‌گردد. این مبلغ برای کارگرانی با سابقه کار بیش از یک سال برابر با روزی ۷۰۰۰ تومان می‌باشد. حقوق ماهانه کارگر برابر است با: (حقوق پایه وزارت کار + (۷۰۰۰۰ × تعداد روزهای کارکرد در یک ماه)). کارکنانی که در حین خدمت یا اختتام خدمت هستند با کمک فرمول‌های فوق قادر به محاسبه حق سنوات و پایه سنوات خود خواهند بود.

شرایط تاثیر گذار بر روی پرداخت عیدی و سنوات

در این مقاله بررسی شد که شرایط پرداخت عیدی چیست و قوانین مربوط به آن کدامند. البته شرایط زیادی بر روی پرداخت عیدی و سنوات اثر می‌گذارند. برخی شاغلین، قرارداد تمام وقت ندارند و جزو کارکنان پاره وقت به حساب می‌آیند. امکان محاسبه مبلغ عیدی از طریق فرمول‌های آورده شده در پاراگراف‌های بالا برای کارکنان پاره وقت وجود ندارد. عیدی این گروه از کارکنان با استناد به قانون کار عیدی و سنوات، مطابق با تعداد ساعت‌های کاری آنها محاسبه می‌گردد. اغلب کارگرانی که به صورت پاره وقت، ساعتی یا روزمزد کار می‌کنند، تقریبا یک سوم ساعات اداری کار موظف‌شان پر می‌شود. یعنی حدود ۶۶ درصد از حقوق پایه آنها تحت عنوان عیدی برای ایشان در نظر گرفته می‌شود. به طور معمول عیدی کارکنان پاره وقت، با در نظر گرفتن حقوق سه ماه آخر کارکردشان محاسبه می‌گردد که در این‌صورت مبلغ دقیق‌تری حاصل می‌شود.
حق سنوات برای کارکنان پاره وقت و کسانی که کارکرد کمتر از یک سال دارند نیز در نظر گرفته می‌شود. سنوات را بر حسب روزهای کارکرد هر شخص در آخر سال محاسبه می‌کنند. لازم است تعداد روزهایی که شخص در شرکت کار می‌کرده را در حقوق پایه هر سال او ضرب کنید. سپس عدد حاصل شده را بر ۳۶۵ تقسیم کنید تا میزان حق سنوات به درستی محاسبه گردد. در هنگام محاسبه مبلغ سنوات بایستی مراقب تعداد روزهای سال بود زیرا در سال کبیسه باید عدد 366 را در نظر گرفت. اشخاصی که امکان درخواست حق سنوات ندارند، دانشجویان و اشخاصی هستند که تنها در یک فصل خاص مشغول به کار بوده‌اند. دانشجویان و دانش‌آموزانی که به خاطر گذراندن دوره‌های کاری طرح‌های تعهدی خود در شرکت‌ها و نهادهایی مشغول به کار می‌شوند حق سنوات به آنها تعلق نمی‌گیرد. به عنوان نمونه دانشجویان پزشکی که موظف به گذراندن طرح در مناطق تعیین شده هستند نمی‌توانند از مزایای دریافت سنوات استفاده کنند.