دانستن انواع مرخصی و نحوه محاسبه مانده مرخصی برای همه لازم و ضروری میباشد.چرا که از ارکان مهم حسابداری حقوق و دستمزد بشمار میاید و حسابداران با این موضوع روبرو هستند.حسابدار بایستی میزان مرخصی استحقاقی،مرخصی استعلاجی،مرخصی ساعتی،مرخصی زایمان ،مرخصی بدون حقوق ،مرخصی ساعتی و امثال آنرا به طور کامل همراه با قوانین کار بداند.که در این مقاله باجزئیات کامل به آن پرداخته شده است.
تعریف مرخصی و انواع آن:
مرخصی حق کارگران و کارمندان بوده و در سراسر جهان مرسوم میباشد.مدت مرخصی که به انگلیسی leave نامیده میشود در کشورهای مختلف متفاوت است.
قانون کار ایران حق مرخصی را برای کارگران به رسمیت شناخته است. این مرخصی‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند که هر کدام شرایط و مدت زمان مشخصی دارند.
مرخصی استحقاقی:
این نوع مرخصی به کارگر حق می‌دهد تا بدون کسر از حقوق، به مدت مشخصی از کار مرخصی بگیرد. مدت زمان این مرخصی معمولاً سالانه است.
مرخصی استعلاجی:
در صورت بیماری، کارگر می‌تواند با ارائه گواهی پزشکی، از مرخصی استعلاجی استفاده کند. مدت زمان این مرخصی به تشخیص پزشک تعیین میشود.
مرخصی ساعتی:
این نوع مرخصی به صورت ساعتی محاسبه میشود و از مجموع مرخصی استحقاقی کارگر کسر میشود.
مرخصی‌های ویژه:
شامل مرخصی بارداری، زایمان، ازدواج، فوت بستگان و بدون حقوق است. هر کدام از این مرخصی‌ها شرایط خاص خود را دارند.
عوامل موثر بر انواع مرخصی‌ها و مدت زمان آنها عبارتند از:
نوع شغل سخت و زیان‌آور یا معمولی
مدت زمان خدمت
قوانین خاص هر شرکت
مدت مرخصی‌ها:
انواع مرخصی‌ها و مدت زمان آنها:
مرخصی استحقاقی:
برای کارگران عادی{ماده64قانون کار}: 26روز کاری 30روز با احتساب4تا جمعه: در سال
برای کارگاه‌های کمتر از 10 نفر: {آیین نامه 1910قانون کار}
برای کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور{ماده65قانون کار}: 5 هفته
برای کارگران فصلی{ماده68قانون کار}: متناسب با ماه‌های کارکرد
مرخصی ازدواج{ماده73قانون کار}: 3 روز
مرخصی زایمان{ماده76قانون کار}: 9 ماه
مرخصی شیردهی{ماده78قانون کار}: هر 3 ساعت نیم ساعت، حداکثر تا 24 ماهگی کودک
مرخصی فوت بستگان{ماده73قانون کار}: 3 روز برای همسر، والدین و فرزندان:
مرخصی بدون حقوق{ماده72قانون کار}: حداکثر 1 ماه در سال
مرخصی حج{ماده62قانون کار}: 1 ماه در طول مدت کار
مرخصی استعلاجی {بند 7 ماده2قانون تامین اجتماعی}: سقف مشخصی ندارد و به تشخیص پزشک تعیین میشود.
نکات مهم:
مدت زمان مرخصی‌ها می‌تواند بسته به شرایط و قوانین خاص هر شرکت یا سازمان متفاوت باشد.
برای استفاده از برخی مرخصی‌ها مانند استعلاجی، ارائه گواهی پزشکی الزامی است.
کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور از مزایای بیشتری در زمینه مرخصی برخوردار هستند.
مرخصی بدون حقوق با توافق کارگر و کارفرما تعیین میشود.
مواد قانونی درابطه با مرخصی:
ماده 62:روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد است.
ماده 63:روز ۱۱ اردیبهشت، روز کارگر است که در این روز کارگران تعطیل هستند. ضمن آنکه حقوق و دستمزد و اضافه کار روز تعطیل کارگر باید محاسبه شود.
ماده ۶۴:مرخصی استحقاقی ۲۶ روز در سال است که با احتساب ۴ روز جمعه ۳۰ روز میشود.
همین قانون :سایر روزهای تعطیل جزء ایام مرخصی سالانه کارگران محسوب نخواهد شد.
همین قانون:برای کار کمتر از یکسال مرخصی کارگران به نسبت مدت کار محاسبه میشود.
ماده 65:مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان آور اشتغال دارند 5 هفته است. استفاده از این مرخصی، حتی الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد
ماده ۶۶:کارگر تنها می‌تواند ۹ روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره مرخصی نماید.
ماده ۶۹:در صورت عدم توافق کارگر و کارفرما در مورد مرخصی استحقاقی، نظر اداره کار و امور اجتماعی محل لازم الاجراست.
ماده ۷۱:در صورت بازنشستگی یا فوت کارگر، مطالبات بابت مرخصی استفاده نشده به کارگر یا ورثه پرداخت میشود.
در صورت استعفاء و ترک کار، مطالبات بابت مرخصی‌های باقیمانده به کارگر تعلق نمی‌گیرد.
ماده ۷۲:استفاده از مرخصی بدون حقوق کارمندان و مدت آن و شرایط برگشت آنها به کار پس از استفاده از مرخصی با توافق کتبی کارگر یا و کارفرما تعیین میشود.
ماده ۳۴:کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد بر اساس میانگین کارمزد در روزهای کارکرد آخرین ماه را دارند.
ماده ۴۳:کارگران کارمزد برای روزهای جمعه و تعطیلات رسمی و مرخصی، استحقاق دریافت مزد را دارند و مأخذ محاسبه میانگین کارمزد آنها در روزهای کار کرد، آخرین ماه کار آنها است.مبلغ پرداختی هم نباید کمتر از حداقل مزد قانونی باشد.
مرخصی‌های روزهای پنجشنبه، ۴ ساعت در نظر گرفته میشود.
تفاوت مرخصی کارگر و کارمند از لحاظ قانون کار:
تفاوت کارگر و کارمند از نگاه جامعه:
کارگر: افرادی هستند که به طور معمول کارهای فنی و یدی انجام می‌دهند و تحت پوشش قانون کار قرار دارند. قرارداد کاری آنها معمولاً کوتاه‌مدت‌تر است و شرایط کارشان ممکن است سخت‌تر باشد.
کارمند: افرادی هستند که معمولاً کارهای اداری و دفتری انجام می‌دهند و تحت پوشش قانون مدیریت خدمات کشوری یا قوانین خاص سازمان‌ها قرار دارند. قرارداد کاری آنها معمولاً بلندمدت‌تر است و از مزایای بیشتری برخوردارند.
اما از لحاظ وزارت کار ،افراد یا کارفرما هستند و یاکارگر.
بعبارتی هرکسی برای دیگری کار کند ،فارغ از نوع کار و سمت و درجه تحصیلی،از
نگاه وزار کا ،کارگر تلقی میشودو بنابراین مرخصی کارگر و کارمندان تابع وزرت کار یکسان میباشد.
مرخصی سالانه 26 روز یا 30 روز؟
یکی از سوالات رایج در حوزه کار و حقوق کارگری، درباره تعداد دقیق روزهای مرخصی استحقاقی سالانه است. برخی معتقدند این مدت 30 روز است و برخی دیگر 26 روز را صحیح می‌دانند. این اختلاف نظر به دلیل ابهاماتی است که در قانون کار وجود دارد.
طبق قانون کار، برای یک سال فعالیت، 30 روز به عنوان مرخصی در نظر گرفته شده است. این 30 روز شامل 26 روز کاری و 4 روز جمعه میشود. به عبارت دیگر، قانونگذار قصد داشته است که اگر کارگری یک ماه کامل مرخصی بگیرد، 4 روز جمعه نیز جزء مرخصی او محسوب شود.
اما اگر کارگری به صورت متوالی یک ماه مرخصی نگیرد، چه باید کرد؟ در این حالت، برای هر 6 روز مرخصی که کارگر استفاده می‌کند، یک روز جمعه نیز باید از مرخصی او کسر شود. به این ترتیب، در پایان سال، مجموع مرخصی‌های استفاده شده به همراه جمعه‌ها، به 30 روز خواهد رسید.
نتیجه‌گیری:
با توجه به توضیحات ارائه شده، می‌توان نتیجه گرفت که منظور قانونگذار از مرخصی استحقاقی، 30 روز است که شامل 26 روز کاری و 4 روز جمعه میشود. اما برای محاسبه دقیق مرخصی‌های استفاده شده، به خصوص در مواردی که مرخصی به صورت متوالی نباشد، بهتر است از روش کسر یک روز جمعه به ازای هر 6 روز مرخصی استفاده کرد. این روش تضمین می‌کند که در پایان سال، مجموع مرخصی‌های استفاده شده برابر با 30 روز باشد.
مرخصی ساعتی چیست؟
آیا تا به حال پیش آمده که برای انجام کاری شخصی یا اداری کوچک، نیاز به مرخصی کامل یک روزه داشته باشید؟ مرخصی ساعتی این امکان را به شما می‌دهد که بتوانید بدون گرفتن یک روز کامل مرخصی، بخشی از زمان کاری خود را برای انجام کارهای شخصی‌تان اختصاص دهید.
مرخصی ساعتی، بخشی از مرخصی استحقاقی سالانه شما است که به جای استفاده یکجا و به صورت روزانه، به صورت ساعتی قابل استفاده است. به عبارت ساده‌تر، شما می‌توانید به جای اینکه یک روز کامل از کار مرخص شوید، چند ساعت از زمان کار خود را به عنوان مرخصی در نظر بگیرید.
چه مقدار مرخصی ساعتی می‌توان گرفت؟
مقدار دقیق مرخصی ساعتی که می‌توانید در یک روز بگیرید، به قوانین شرکت شما بستگی دارد. معمولاً شرکت‌ها محدودیتی برای استفاده از مرخصی ساعتی در نظر می‌گیرند. برای مثال، برخی شرکت‌ها اجازه می‌دهند که در هر روز حداکثر 4 ساعت از مرخصی ساعتی استفاده شود. اگر شما بیشتر از این مقدار مرخصی بگیرید، باید آن را به عنوان یک روز مرخصی کامل در نظر بگیرید.
محدودیت‌های مرخصی ساعتی
محدودیت زمانی: معمولاً شرکت‌ها یک سقف زمانی برای استفاده از مرخصی ساعتی در ماه تعیین می‌کنند. برای مثال، ممکن است به شما اجازه دهند که در یک ماه حداکثر 16 ساعت از مرخصی ساعتی استفاده کنید.
شرایط استفاده: ممکن است برخی از شرکت‌ها شرایط خاصی برای استفاده از مرخصی ساعتی تعیین کنند. برای مثال، ممکن است نیاز باشد که از قبل درخواست مرخصی ساعتی خود را ثبت کنید.
مزایای مرخصی ساعتی
انعطاف‌پذیری بیشتر: شما می‌توانید برنامه کاری خود را بهتر مدیریت کنید و برای انجام کارهای شخصی خود زمان بیشتری داشته باشید.
کاهش اتلاف وقت: با استفاده از مرخصی ساعتی، دیگر نیازی نیست که برای انجام کارهای کوتاه مدت، یک روز کامل را مرخصی بگیرید.
نکته مهم:
قبل از استفاده از مرخصی ساعتی، حتماً قوانین و مقررات شرکت خود را در این زمینه مطالعه کنید تا از شرایط و محدودیت‌های استفاده از آن مطلع شوید.
بازخرید مرخصی چیست؟
بازخرید مرخصی به معنای تبدیل روزهای مرخصی استفاده نشده کارمند به مبلغی نقدی است که در پایان قرارداد کار یا در شرایط خاصی مانند بازنشستگی، از کارافتادگی یا تعطیلی شرکت به کارمند پرداخت میشود.
به عبارت ساده‌تر، وقتی کارمندی تمام مرخصی استحقاقی سالانه خود را استفاده نمی‌کند، این روزهای باقیمانده به عنوان مانده مرخصی در حساب کارمند ثبت میشود. در پایان همکاری، کارفرما به ازای هر روز مرخصی استفاده نشده، مبلغی را به عنوان حقوق روز کاری به کارمند پرداخت می‌کند.
چرا بازخرید مرخصی انجام میشود؟
انعطاف‌پذیری بیشتر برای کارمند: کارمند می‌تواند به جای استفاده از تمام مرخصی‌های خود، آنها را به صورت نقدی دریافت کند.
تسویه حساب نهایی: در پایان همکاری، تمامی مطالبات کارمند از جمله مرخصی‌های استفاده نشده، به طور کامل پرداخت میشود.
تسهیل در امور اداری: با بازخرید مرخصی، نیازی به پیگیری و استفاده از مرخصی‌های باقیمانده در سال‌های آینده نیست.
چه زمانی می‌توان مرخصی را بازخرید کرد؟
پایان قرارداد کار: در پایان مدت قرارداد کار، چه به صورت توافقی و چه به دلایل دیگر، کارمند می‌تواند مانده مرخصی خود را بازخرید کند.
بازنشستگی: در زمان بازنشستگی، کارمند می‌تواند تمامی مرخصی‌های استفاده نشده خود را بازخرید کند.
از کارافتادگی: در صورت از کارافتادگی کامل کارمند، او می‌تواند مرخصی‌های باقیمانده خود را بازخرید کند.
تعطیلی شرکت: در صورتی که شرکت تعطیل شود، کارمند می‌تواند مانده مرخصی خود را بازخرید کند.
فرمول محاسبه مانده مرخصی سال 1403
نرخ بازخرید مرخصی = تعداد روزهای مرخصی × [حقوق پایه یک روز + بن کارگری + حق مسکن + سایر پرداختی‌ها: ÷ 30]
در این فرمول:
تعداد روزهای مرخصی: تعداد روزهایی است که کارمند قصد بازخرید آن را دارد.
حقوق پایه یک روز: مبلغی است که کارمند به ازای هر روز کار به عنوان حقوق پایه دریافت می‌کند.
بن کارگری، حق مسکن، سایر پرداختی‌ها: سایر مزایای پرداختی به کارمند به صورت روزانه است.
30: تعداد روزهای کاری در نظر گرفته شده در یک ماه است.
مثال اول در مورد نحوه محاسبه مانده مرخصی سال 1403:
فرض کنید کارمندی 10 روز مرخصی استفاده نشده دارد. حقوق پایه روزانه او 100,000 تومان، بن کارگری روزانه 20,000 تومان و حق مسکن روزانه 10,000 تومان است. سایر پرداختی‌ها مانند ایاب و ذهاب و غذا در این مثال در نظر گرفته نشده است.
محاسبه:
نرخ بازخرید مرخصی: 10 روز × [100,000 + 20,000 + 10,000: ÷ 30] = 10 × 43,333 = 433,330 تومان
بنابراین، مبلغ بازخرید مرخصی این کارمند 433,330 تومان خواهد بود.
مثال دوم در مورد نحوه محاسبه مانده مرخصی سال 1403:
فرض کنید کارمند دیگری 15 روز مرخصی استفاده نشده دارد. حقوق پایه روزانه او 150,000 تومان، بن کارگری روزانه 30,000 تومان، حق مسکن روزانه 15,000 تومان و سایر پرداختی‌ها ایاب و ذهاب، غذا: روزانه 20,000 تومان است.
محاسبه:
نرخ بازخرید مرخصی: 15 روز × [150,000 + 30,000 + 15,000 + 20,000: ÷ 30] = 15 × 78,333 = 1,175,000 تومان
بنابراین، مبلغ بازخرید مرخصی این کارمند 1,175,000 تومان خواهد بود.
ذخیره مرخصی کارگران و کارمندان:
قانون کار ایران برای حفظ حقوق کارگران و کارمندان، سقف مشخصی را برای ذخیره مرخصی استحقاقی تعیین کرده است. این سقف به این دلیل تعیین میشود که کارگران بتوانند به طور منظم از استراحت و تجدید قوای خود بهره‌مند شوند و از سوی دیگر، کارفرمایان نیز بتوانند برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای نیروی کار خود داشته باشند.
سقف ذخیره مرخصی استحقاقی
طبق ماده 66 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، کارگران نمی‌توانند بیش از 9 روز از مرخصی سالانه خود را ذخیره کنند. به عبارت دیگر، کارگری که در پایان سال، مرخصی استفاده نشده‌ای داشته باشد، حداکثر می‌تواند 9 روز از آن را به سال بعد منتقل کند و مابقی مرخصی سوخت میشود.
مثال:
فرض کنید یک کارگر در سال 1403، 26 روز مرخصی استحقاقی داشته باشد و 18 روز از آن را استفاده کند. در این صورت، 8 روز مرخصی برای او باقی می‌ماند. طبق قانون، این کارگر می‌تواند 8 روز از مرخصی سال 1403 را به سال 1404 منتقل کند و یک روز از مرخصی او سوخت میشود.
مرخصی استعلاجی طبق قانون کار
مرخصی استعلاجی به دوره‌ای گفته میشود که کارگر یا کارمند به دلیل بیماری یا حادثه‌ای که مانع از انجام کار او میشود، مجبور به ترک کار موقت میشود. این نوع مرخصی بر اساس قوانین کار و تأمین اجتماعی ایران، برای حفظ سلامت کارگران و جبران بخشی از درآمد آنها در دوران بیماری در نظر گرفته شده است.
شرایط استفاده از مرخصی استعلاجی
بیماری یا حادثه: علت اصلی استفاده از مرخصی استعلاجی، بیماری یا حادثه‌ای است که مانع از انجام کار فرد شود. این بیماری یا حادثه می‌تواند جسمی یا روحی باشد.
گواهی پزشک: برای استفاده از مرخصی استعلاجی، ارائه گواهی پزشک مبنی بر بیماری و نیاز به استراحت الزامی است.
تایید سازمان تأمین اجتماعی: در برخی موارد، به خصوص برای بیماری‌های طولانی‌مدت، تایید سازمان تأمین اجتماعی نیز لازم است.
مدت زمان مرخصی استعلاجی
مدت زمان مرخصی استعلاجی به نوع بیماری، شدت آن و تشخیص پزشک بستگی دارد. قانون کار ایران محدودیت زمانی مشخصی برای مرخصی استعلاجی تعیین نکرده است، اما سازمان تأمین اجتماعی ممکن است برای پرداخت غرامت، محدودیت‌هایی را در نظر بگیرد.
حقوق و مزایا در دوران مرخصی استعلاجی
سه روز اول: در سه روز اول مرخصی استعلاجی، حقوق و مزایای کارگر توسط کارفرما پرداخت میشود.
پس از سه روز: از روز چهارم به بعد، غرامت ایام بیماری توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت میشود و کارفرما موظف به پرداخت حقوق نیست.
سوابق خدمتی: مدت زمان مرخصی استعلاجی جزء سوابق خدمتی کارگر محسوب میشود.
انواع مرخصی استعلاجی
مرخصی استعلاجی به دو دسته کلی تقسیم میشود:
مرخصی استعلاجی کوتاه‌مدت: این نوع مرخصی برای بیماری‌های کوتاه‌مدت و معمولاً تا چند هفته استفاده میشود.
مرخصی استعلاجی طولانی‌مدت: برای بیماری‌های مزمن یا آسیب‌های جدی که نیاز به استراحت طولانی‌مدت دارند، در نظر گرفته میشود.
تفاوت مرخصی استعلاجی با مرخصی استحقاقی چیست؟
علت استفاده: مرخصی استعلاجی به دلیل بیماری یا حادثه است، در حالی که مرخصی استحقاقی به عنوان حق قانونی کارگر برای استراحت در نظر گرفته میشود.
مدت زمان: مدت زمان مرخصی استعلاجی به تشخیص پزشک بستگی دارد، در حالی که مدت زمان مرخصی استحقاقی در قانون کار مشخص شده است.
پرداخت‌ها: در مرخصی استعلاجی، بخشی از حقوق توسط سازمان تأمین اجتماعی پرداخت میشود، در حالی که در مرخصی استحقاقی تمام حقوق به کارگر پرداخت میشود.
نکات مهم در مورد مرخصی استعلاجی
گواهی پزشک: داشتن گواهی پزشک معتمد برای استفاده از مرخصی استعلاجی الزامی است.
تایید سازمان تامین اجتماعی: در برخی موارد، تایید سازمان تامین اجتماعی برای دریافت غرامت ایام بیماری لازم است.
قوانین داخلی شرکت: هر شرکتی ممکن است قوانین داخلی خاص خود را در مورد مرخصی استعلاجی داشته باشد.
مرخصی بدون حقوق چیست؟
مرخصی بدون حقوق به دوره‌ای گفته میشود که کارگر به درخواست خود و با موافقت کارفرما، بدون دریافت هیچ‌گونه حقوق و مزایایی، از کار مرخص میشود. این نوع مرخصی معمولاً برای رسیدگی به امور شخصی، تحصیل یا دلایل خانوادگی درخواست میشود.
شرایط دریافت مرخصی بدون حقوق:
توافق کتبی: درخواست مرخصی باید به صورت کتبی و با ذکر دلایل به کارفرما ارائه شود.
موافقت کارفرما: تصمیم نهایی در مورد اعطای مرخصی با کارفرما است.
اتمام مرخصی استحقاقی: پیش از درخواست مرخصی بدون حقوق، باید تمام روزهای مرخصی سالیانه خود را استفاده کرده باشید.
مدت زمان: حداکثر مدت مجاز برای مرخصی بدون حقوق دو سال است.
مراحل درخواست مرخصی بدون حقوق:
1. تهیه درخواست کتبی: در این درخواست، دلایل درخواست مرخصی، مدت زمان مورد نظر و تاریخ شروع و پایان مرخصی را قید کنید.
2. ارائه درخواست به کارفرما: درخواست خود را به مدیر مستقیم یا بخش منابع انسانی ارائه دهید.
3. پیگیری پاسخ کارفرما: پس از ارائه درخواست، منتظر پاسخ نهایی کارفرما بمانید.
تأثیر مرخصی بدون حقوق بر قرارداد کار:
در طول مدت مرخصی بدون حقوق، قرارداد کار شما به حالت تعلیق درمی‌آید. به این معنی که شما همچنان کارمند شرکت محسوب می‌شوید اما به صورت موقت از کار مرخص هستید. پس از پایان مدت مرخصی، می‌توانید به کار خود بازگردید.
نتیجه‌گیری:
مرخصی بدون حقوق می‌تواند راهکاری مناسب برای رسیدگی به امور شخصی باشد. با این حال، قبل از درخواست این نوع مرخصی، حتماً قوانین و مقررات شرکت خود را بررسی کرده و با کارفرمای خود مشورت کنید.
نحوه محاسبه مرخصی در مشاغل سخت و زیان‌آور
ماده 65 قانون کار به صراحت بیان می‌کند که:
مرخصی سالیانه کارگرانی که به کارهای سخت و زیان‌آور اشتغال دارند 5 هفته میباشد. استفاده از این مرخصی، حتی‌الامکان در دو نوبت و در پایان هر شش ماه کار صورت می‌گیرد.
به عبارت ساده‌تر:
کارگرانی که در مشاغلی مشغول به کار هستند که به لحاظ فیزیکی یا شیمیایی برای سلامتی آنها مضر است مانند کار در محیط‌های آلوده، کار با مواد شیمیایی خطرناک و ...:، حق دارند سالانه 5 هفته مرخصی استفاده کنند. این مرخصی به منظور جبران سختی کار و حفظ سلامت آنها در نظر گرفته شده است.
نکات مهم در مورد محاسبه مرخصی در مشاغل سخت و زیان‌آور:
مدت زمان ثابت: برخلاف مشاغل عادی که مدت مرخصی استحقاقی ممکن است متغیر باشد، برای مشاغل سخت و زیان‌آور، مدت مرخصی سالانه به صورت دقیق 5 هفته تعیین شده است.
تقسیم مرخصی: به منظور حفظ راندمان کار و بهره‌مندی مستمر کارگر از استراحت، توصیه میشود این 5 هفته مرخصی در دو نوبت 2.5 هفته‌ای در پایان هر شش ماه کار استفاده شود.
تعریف مشاغل سخت و زیان‌آور: تشخیص اینکه یک شغل سخت و زیان‌آور است یا خیر، بر اساس معیارهای مشخصی انجام میشود که توسط کارشناسان بهداشت و ایمنی کار تعیین میشود.
توافق با کارفرما: اگرچه قانون حداقل 5 هفته مرخصی را برای این دسته از کارگران تضمین می‌کند، اما امکان توافق بیشتر بین کارگر و کارفرما وجود دارد.
چرا مرخصی بیشتری برای مشاغل سخت و زیان‌آور در نظر گرفته شده است؟
جبران سختی کار: مشاغل سخت و زیان‌آور بر سلامت جسمی و روحی کارگران تأثیر منفی می‌گذارد. مرخصی بیشتر به آنها فرصت می‌دهد تا استراحت کرده و انرژی خود را بازیابند.
پیشگیری از بیماری‌ها: استراحت کافی به کارگران کمک می‌کند تا در برابر بیماری‌ها و آسیب‌های ناشی از کار مقاوم‌تر شوند.
افزایش بهره‌وری: کارگرانی که به اندازه کافی استراحت می‌کنند، معمولاً بهره‌وری بیشتری دارند.
موارد قابل توجه در مورد محاسبه مرخصی در مشاغل سخت و زیان‌آور:
تعطیلات رسمی: مرخصی‌های سالیانه جدا از تعطیلات رسمی محاسبه میشود.
مرخصی استعلاجی: در صورت بیماری یا آسیب‌دیدگی ناشی از کار، کارگران مشاغل سخت و زیان‌آور ممکن است به مرخصی استعلاجی طولانی‌تری نیز نیاز داشته باشند.
سایر مزایا: علاوه بر مرخصی بیشتر، این دسته از کارگران ممکن است از سایر مزایای مانند بیمه تکمیلی ویژه، پرداخت حق بیمه بیشتر و ... نیز بهره‌مند شوند.
جمع‌بندی:
قانونگذار با در نظر گرفتن شرایط خاص مشاغل سخت و زیان‌آور، برای این دسته از کارگران مزایای ویژه‌ای از جمله مرخصی بیشتر را در نظر گرفته است. این امر به منظور حفظ سلامت کارگران و افزایش بهره‌وری در محیط کار صورت می‌گیرد.
مرخصی بین تعطیلات
مرخصی بین تعطیلات به حالتی گفته میشود که کارمند در فاصله بین دو تعطیل رسمی، از مرخصی استحقاقی خود استفاده کند. مثلاً اگر روز دوشنبه و چهارشنبه تعطیل رسمی باشد و شما روز سه‌شنبه را نیز مرخصی بگیرید، به این حالت مرخصی بین تعطیلات می‌گویند.
چرا مرخصی بین تعطیلات مهم است؟
بهره‌مندی بیشتر از زمان استراحت: با استفاده از مرخصی بین تعطیلات، می‌توانید از یک تعطیلات طولانی‌تر لذت ببرید و بهتر استراحت کنید.
انجام امور شخصی: این فرصت خوبی برای انجام کارهای شخصی، مسافرت یا گذراندن وقت با خانواده است که در روزهای عادی کاری امکان‌پذیر نیست.
آیا تعطیلات رسمی جزء مرخصی حساب میشود؟
خیر. تعطیلات رسمی جزء مرخصی استحقاقی شما محسوب نمی‌شود. مرخصی استحقاقی، روزهایی است که شما حق قانونی دارید تا بدون کسر از حقوق، از کار مرخص شوید. تعطیلات رسمی، روزهایی هستند که به صورت قانونی تعطیل اعلام شده‌اند و همه کارکنان از آن بهره‌مند می‌شوند.
ماده 64 قانون کار در این باره چه می‌گوید؟
ماده 64 قانون کار ایران به طور صریح بیان می‌کند که:
مرخصی استحقاقی سالانه کارگران با استفاده از مزد و احتساب چهار روز جمعه، جمعاً یک ماه است. سایر روزهای تعطیل جزو ایام مرخصی محسوب نخواهد شد.
مثال بین التعطلین:
اگر شما 26 روز مرخصی استحقاقی در سال دارید و روزهای دوشنبه و چهارشنبه تعطیل رسمی باشند، با استفاده از یک روز مرخصی در روز سه‌شنبه، در مجموع یک تعطیلات چهار روزه خواهید داشت. اما از 26 روز مرخصی شما فقط یک روز کسر میشود.
نکته مهم:
توافق با کارفرما: همیشه قبل از استفاده از مرخصی بین تعطیلات، با کارفرما خود هماهنگ کنید.
قوانین داخلی شرکت: ممکن است قوانین داخلی شرکت شما در مورد استفاده از مرخصی بین تعطیلات، شرایط خاصی را در نظر گرفته باشد.
محاسبه دقیق حقوق مرخصی زایمان در سال 1403
مبلغ دقیق حقوقی که در دوران مرخصی زایمان به مادران شاغل پرداخت میشود، به عوامل مختلفی بستگی دارد که مهم‌ترین آنها متوسط دستمزد روزانه فرد در ۹۰ روز قبل از شروع استراحت است.
همان‌طور که در فرمول ذکر شده است:
تعداد روزهای استراحت: مدت زمان مرخصی زایمان در ایران ۹ ماه است. با احتساب ۳۰ روز برای هر ماه، تعداد کل روزهای استراحت ۲۷۰ روز خواهد بود.
میانگین دستمزد روزانه: این مبلغ با تقسیم مجموع کل دریافتی مشمول کسر حق بیمه در ۹۰ روز قبل از شروع استراحت بر تعداد روزهای کار در این مدت به دست می‌آید.
ضریب ۳/۲: طبق قانون، دو سوم متوسط دستمزد روزانه به عنوان حقوق ایام مرخصی زایمان پرداخت میشود.
مثال عملی:
فرض کنید متوسط دستمزد روزانه یک کارمند در ۹۰ روز قبل از شروع مرخصی زایمان ۳۴۴ هزار تومان باشد همانند مثال ذکر شده در سوال:.
محاسبه حقوق روزانه مرخصی: ۳۴۴,۰۰۰ تومان ۳/۲ = ۲۲۹,۳۳۳ تومان
محاسبه حقوق ماهانه مرخصی: ۲۲۹,۳۳۳ تومان ۳۰ روز = ۶,۸۷۹,۹۹۰ تومان
بنابراین، در این مثال، کارمند در هر ماه از مرخصی زایمان حدود ۶ میلیون و ۸۷۹ هزار تومان دریافت خواهد کرد.
نکات مهم:
تغییرات در دستمزد: اگر در طول ۹۰ روز قبل از شروع مرخصی، تغییراتی در دستمزد فرد ایجاد شده باشد، متوسط دستمزد بر اساس آخرین تغییرات محاسبه میشود.
سایر مزایا: ممکن است علاوه بر حقوق پایه، برخی از مزایای دیگر مانند حق مسکن یا بن نیز به مبلغ پرداختی اضافه شود. این موضوع به قوانین و مقررات شرکت و نوع قرارداد کار بستگی دارد.
تغییرات قانونی: قوانین و مقررات مربوط به مرخصی زایمان ممکن است به مرور زمان تغییر کند. بنابراین، برای اطلاع دقیق از آخرین تغییرات، بهتر است با سازمان تامین اجتماعی یا مشاور حقوقی مشورت کنید.
توجه: این محاسبات صرفاً یک مثال است و مبلغ دقیق حقوق دریافتی در دوران مرخصی زایمان برای هر فرد به صورت جداگانه محاسبه میشود.
برای محاسبه دقیق حقوق مرخصی زایمان خود، می‌توانید از طریق سامانه‌های محاسباتی آنلاین سازمان تامین اجتماعی استفاده کنید یا با کارشناس مربوطه در سازمانتان تماس بگیرید.
عوامل موثر بر میزان حقوق دریافتی در دوران مرخصی زایمان:
میزان دستمزد پایه: هرچه دستمزد پایه بالاتر باشد، مبلغ پرداختی در دوران مرخصی نیز بیشتر خواهد بود.
نوع قرارداد کار: نوع قرارداد کار دائم، موقت، پیمانی: می‌تواند بر میزان حقوق دریافتی تأثیر بگذارد.
سایر مزایا: پرداخت یا عدم پرداخت برخی مزایا مانند حق مسکن، بن و... بر مبلغ نهایی تأثیرگذار است.
تغییرات قانونی: هرگونه تغییر در قوانین و مقررات مربوط به مرخصی زایمان می‌تواند بر میزان حقوق دریافتی تأثیر بگذارد.
مرخصی زایمان و حفظ سابقه کار
مرخصی زایمان برای زنان
مدت زمان: طبق آخرین قوانین، مدت زمان مرخصی زایمان برای زنان شاغل در ایران 9 ماه است. این مدت زمان برای تمامی زنان شاغل، اعم از شاغل در بخش دولتی یا خصوصی، یکسان است.
شرایط استفاده:
بیمه شده بودن در سازمان تامین اجتماعی
پرداخت حداقل 60 روز حق بیمه در سال قبل از زایمان
ارائه گواهی پزشکی مبنی بر بارداری و تاریخ زایمان
حفظ سابقه کار: در طول مدت مرخصی زایمان، سابقه کار فرد حفظ میشود و به عنوان سنوات خدمت محسوب میشود.
بازگشت به کار: پس از پایان مرخصی زایمان، کارفرما موظف است به زن شاغل اجازه بازگشت به کار قبلی خود را بدهد.
مرخصی زایمان برای مردان
مدت زمان: برای مردان، قانونگذار مرخصی زایمان به مدت 2هفته در نظر گرفته است.
شرایط استفاده:
تولد فرزند
ارائه گواهی ولادت
حفظ سابقه کار: مانند زنان، در طول مدت مرخصی زایمان، سابقه کار مردان نیز حفظ میشود.
اهمیت حفظ سابقه کار در دوران مرخصی زایمان
حفظ سابقه کار در طول دوران مرخصی زایمان از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا:
حقوق بازنشستگی: سابقه پرداخت حق بیمه در طول مرخصی زایمان، در محاسبه حقوق بازنشستگی موثر است.
حقوق سنوات: در صورت قطع همکاری، داشتن سابقه بیشتر منجر به دریافت حقوق سنوات بیشتری میشود.
تامین امنیت شغلی: حفظ سابقه کار به معنای حفظ شغل و جلوگیری از اخراج در دوران بارداری و پس از آن است.
حمایت‌های قانونی از مادران شاغل
علاوه بر مرخصی زایمان، قوانین کار ایران حمایت‌های ویژه‌ای را برای مادران شاغل در نظر گرفته است که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ممنوعیت اخراج زنان باردار و شیرده
حق اولویت در استخدام مجدد پس از پایان مرخصی زایمان
فراهم کردن امکانات مناسب برای شیردهی در محیط کار
پرداخت کمک هزینه بارداری
مرخصی شیردهی چیست؟
ماده 78 قانون کار جمهوری اسلامی ایران به صراحت به حق مرخصی شیردهی برای مادران شاغل اشاره می‌کند. این ماده قانونی به شرح زیر است:
ماده 78 - در کارگاه‌هایی که دارای کارگر زن هستند کارفرما مکلف است به مادران شیرده تا پایان دو سالگی کودک پس از هر سه ساعت، نیم ساعت فرصت شیر دادن بدهد.
تفسیر ماده 78:
این ماده قانونی به کارفرمایان تکلیف می‌کند تا به مادران شاغل که فرزند زیر دو سال دارند، امکان شیردهی به فرزندشان را فراهم کنند. به این ترتیب که:
مدت زمان مرخصی: مرخصی شیردهی تا پایان دو سالگی کودک به مادران تعلق می‌گیرد.
تکرار مرخصی: این مرخصی هر سه ساعت یک‌بار و به مدت نیم ساعت در اختیار مادر قرار می‌گیرد.
جزء ساعات کار: زمانی که مادر برای شیردهی مرخص میشود، این زمان جزو ساعات کار وی محسوب میشود و از حقوق وی کسر نخواهد شد.
اهمیت مرخصی شیردهی:
تغذیه مناسب نوزاد: شیردهی به موقع و کافی برای رشد و سلامت نوزاد بسیار مهم است.
حفظ سلامت مادر: شیردهی به کاهش استرس مادر و بازگشت سریع‌تر او به وضعیت سلامتی قبل از بارداری کمک می‌کند.
حفظ نیروی کار زنان: با فراهم کردن امکان شیردهی، کارفرمایان می‌توانند از نیروی کار زنان ماهر و با تجربه بهره‌مند شوند.
توجه:
توافق با کارفرما: مادران شاغل باید در مورد زمان دقیق شیردهی با کارفرما خود به توافق برسند تا خللی در روند کار ایجاد نشود.
امکانات مناسب: کارفرمایان موظف هستند امکانات مناسب برای شیردهی مادران را فراهم کنند، مانند اتاق شیردهی مجهز.
حمایت قانونی: در صورت عدم رعایت این ماده قانونی توسط کارفرما، مادران می‌توانند از طریق مراجع قانونی پیگیری کنند.
نتیجه‌گیری:
مرخصی شیردهی یکی از حقوق قانونی مادران شاغل است که به منظور حمایت از سلامت مادر و کودک در نظر گرفته شده است. کارفرمایان باید به این حق قانونی احترام بگذارند و با همکاری مادران، شرایط مناسبی را برای شیردهی فراهم کنند.
مرخصی ازدواج و فوت نزدیکان
ماده 73 قانون کار جمهوری اسلامی ایران به کارگران این امکان را می‌دهد تا در موارد خاص از جمله ازدواج یا فوت نزدیکان، از مرخصی با حقوق استفاده کنند.
متن ماده 73:
کلیه کارگران در صورت ازدواج دائم، فوت همسر، پدر و مادر و فرزندان می‌توانند از سه روز مرخصی با حقوق به عنوان مرخصی ازدواج یا مرخصی فوت اقوام درجه یک در قانون کار استفاده کنند.
تفسیر ماده 73:
این ماده قانونی به کارگران اجازه می‌دهد تا در موارد زیر، سه روز مرخصی با حقوق دریافت کنند:
ازدواج دائم: در صورت ازدواج دائم کارگر، وی می‌تواند سه روز مرخصی استفاده کند.
فوت همسر، پدر، مادر و فرزندان: در صورت فوت همسر، پدر، مادر یا فرزندان کارگر، وی نیز می‌تواند سه روز مرخصی استفاده کند.
نکات مهم:
مرخصی با حقوق: مرخصی پیش‌بینی شده در این ماده، با حقوق و مزایای کامل کارگر همراه است.
موارد مشخص: این مرخصی تنها برای موارد ذکر شده در قانون یعنی ازدواج دائم و فوت نزدیکان درجه یک قابل استفاده است.
سه روز مرخصی: مدت زمان این مرخصی، سه روز کاری است.
غیر قابل انتقال: این مرخصی قابل انتقال به سال بعد نیست و باید در همان سالی که واقعه رخ داده، استفاده شود.
مازاد بر مرخصی استحقاقی: این مرخصی جدا از مرخصی استحقاقی سالانه کارگر است.
اهمیت ماده قانونی مرخصی ازدواج:
این ماده قانونی به کارگران اجازه می‌دهد تا در مواقع ضروری و مهم، از کار مرخصی بگیرند و به امور شخصی خود رسیدگی کنند. این امر باعث افزایش رضایت شغلی کارگران و کاهش استرس آنها میشود.
جمع‌بندی:
ماده 73 قانون کار به کارگران این امکان را می‌دهد تا در صورت ازدواج یا فوت نزدیکان، از سه روز مرخصی با حقوق استفاده کنند. این مرخصی به عنوان یک حمایت قانونی از کارگران در نظر گرفته شده است.
مرخصی تحصیلی بر اساس ماده 16 قانون کار
ماده 16 قانون کار جمهوری اسلامی ایران به موضوع مرخصی تحصیلی پرداخته و شرایط و ضوابط استفاده از این نوع مرخصی را برای کارگران مشخص کرده است.
متن ماده 16:
قرارداد کارگرانی که مطابق این قانون از مرخصی تحصیلی و یا دیگر مرخصی‌های بدون حقوق یا مزد استفاده می‌کنند، در طول مرخصی و به مدت دو سال به حال تعلیق در می‌آید. تبصره - مرخصی تحصیلی برای دو سال دیگر قابل تمدید است.
تفسیر ماده 16:
این ماده به این معناست که:
تعلیق قرارداد کار: زمانی که کارگری از مرخصی تحصیلی استفاده می‌کند، قرارداد کار او به مدت دو سال به حالت تعلیق در می‌آید. این بدان معنی است که کارگر در طول این مدت از کار مرخص است و حقوق و مزایای معمول خود را دریافت نمی‌کند.
مدت زمان مرخصی: مرخصی تحصیلی اولیه دو سال است.
تمدید مرخصی: در صورت نیاز، کارگر می‌تواند با درخواست کتبی، مرخصی تحصیلی خود را به مدت دو سال دیگر تمدید کند.
شرایط استفاده از مرخصی تحصیلی:
تحصیل در یک مرکز آموزشی معتبر: کارگر باید در یک مرکز آموزشی معتبر به تحصیل بپردازد.
درخواست کتبی: کارگر باید درخواست کتبی خود را همراه با مدارک لازم به کارفرما ارائه دهد.
تایید کارفرما: کارفرما پس از بررسی درخواست کارگر، می‌تواند با آن موافقت یا مخالفت کند.
نکات قابل توجه مرخصی تحصیلی:
مرخصی بدون حقوق: مرخصی تحصیلی یک نوع مرخصی بدون حقوق است و کارگر در طول این مدت حقوق و مزایای معمول خود را دریافت نمی‌کند.
بازگشت به کار: پس از پایان مدت مرخصی تحصیلی، کارگر حق دارد به کار قبلی خود بازگردد.
توافقات خاص: در برخی موارد، کارفرما و کارگر می‌توانند توافقات خاصی در مورد شرایط مرخصی تحصیلی داشته باشند.
جمع‌بندی:
ماده 16 قانون کار به کارگران این امکان را می‌دهد تا با حفظ شغل خود، به تحصیل ادامه دهند. این ماده قانونی از اهمیت بالایی برخوردار است و به توسعه نیروی کار و ارتقای بهره‌وری در سازمان‌ها کمک می‌کند.
مرخصی حج بر اساس ماده 67 قانون کار
ماده 67 قانون کار جمهوری اسلامی ایران به کارگرانی که قصد انجام فریضه حج را دارند، این امکان را می‌دهد تا از مرخصی استفاده کنند. این ماده به شرح زیر است:
کارگری که قصد رفتن به حج واجب را دارد، می‌تواند یک ماه مرخصی استحقاقی استفاده نماید. چنانچه کارگر مزبور سی روز مرخصی استحقاقی نداشته باشد، می‌تواند بقیه مدت را بدون حقوق استفاده نماید.
تفسیر ماده 67:
این ماده قانونی به کارگران اجازه می‌دهد تا در صورت انجام فریضه حج، از یک ماه مرخصی استفاده کنند. نکته مهم این است که:
مرخصی استحقاقی: اولویت با استفاده از مرخصی استحقاقی سالانه کارگر است.
مرخصی بدون حقوق: اگر کارگر سی روز مرخصی استحقاقی نداشته باشد، می‌تواند مابقی مدت را به صورت بدون حقوق استفاده کند.
حج واجب: این مرخصی تنها برای حج واجب در نظر گرفته شده است و برای حج عمره شامل نمی‌شود.
شرایط استفاده از مرخصی حج:
درخواست کتبی: کارگر باید درخواست کتبی خود را همراه با مدارک لازم به کارفرما ارائه دهد.
اثبات حج: کارگر باید پس از بازگشت از حج، مدارک لازم مبنی بر انجام فریضه حج را به کارفرما ارائه دهد.
اهمیت مرخصی حج:
حقوق دینی: انجام فریضه حج یکی از فرایض مهم دینی است و این ماده قانونی به کارگران این امکان را می‌دهد تا به این فریضه عمل کنند.
حمایت از کارگران: این ماده قانونی نشان‌دهنده حمایت قانونگذار از کارگرانی است که قصد انجام فریضه حج را دارند.
نکات قابل توجه مرخصی حج:
توافقات خاص: در برخی موارد، کارفرما و کارگر می‌توانند توافقات خاصی در مورد شرایط مرخصی حج داشته باشند.
سایر مرخصی‌ها: مرخصی حج جدا از سایر مرخصی‌های کارگر مانند مرخصی استعلاجی، مرخصی استحقاقی و ... است.
جمع‌بندی:
ماده 67 قانون کار به کارگران این امکان را می‌دهد تا در صورت انجام فریضه حج، از یک ماه مرخصی استفاده کنند. این ماده قانونی از اهمیت بالایی برخوردار است و به کارگران این امکان را می‌دهد تا به یکی از مهم‌ترین فرایض دینی خود عمل کنند.
سوالات متدوال:
-مرخصی ساعتی بیشتر از 4 ساعت چگونه محاسبه میشود؟
معمولاً شرکت‌ها خودشان سقف مشخصی برای مرخصی ساعتی تعیین می‌کنند که ممکن است بین 2 تا 6 ساعت در روز متغیر باشدو بیشتر از این مدت در روز را مرخصی روزانه در نظر میگرند.
سقف استفاده از مرخصی ساعتی در روز و ماه چند ساعت میباشد؟
سقف مشخص و ثابتی برای مرخصی ساعتی در روز و ماه وجود ندارد. این مقدار به عوامل مختلفی از جمله:
قوانین داخلی شرکت: هر شرکت می‌تواند بر اساس آیین‌نامه داخلی خود، سقف مشخصی را برای مرخصی ساعتی تعیین کند.
نوع قرارداد کار: نوع قرارداد کاری که با کارمند بسته شده مثلاً تمام‌وقت، نیمه‌وقت، قراردادی: می‌تواند بر میزان مرخصی ساعتی مجاز تاثیر بگذارد.
توافق بین کارمند و کارفرما: در برخی موارد، ممکن است کارمند و کارفرما به توافق شخصی در مورد میزان مرخصی ساعتی برسند.
مرخصی سالانه 26 روز یا 30 روزاست؟
هر کارگر حق دارد سالانه 30 روز از سال را به عنوان مرخصی استفاده کند. اما نکته مهم اینجاست که در این 30 روز، 4 روز آن مربوط به روزهای جمعه به عنوان تعطیلی هفتگی: است و 26 روز باقی مانده روزهای کاری است که کارگر می‌تواند به عنوان مرخصی استفاده کند.
مرخصی ساعتی در ماه چقدر است؟
قانون کار ایران به صورت مستقیم سقفی مشخص برای مرخصی ساعتی در ماه تعیین نکرده است. این به این معنی است که تعداد دقیق ساعات مرخصی ساعتی که می‌توانید در ماه استفاده کنید، به توافق بین کارمند و کارفرما بستگی دارد و مرخصی ساعتی از مرخصی استحقاق کسر میشود.
نحوه محاسبه 2.5روز مرخصی چگونه است؟
طبق قانون کار، هر کارمند سالانه 26 روز مرخصی استحقاقی دارد. همچنین، امکان ذخیره 9 روز از این مرخصی برای سال بعد وجود دارد. مابقی مرخصی‌های استفاده نشده، باید به صورت مالی جبران شود.
آیا بازخرید مرخصی مالیات دارد؟
بازخرید مرخصی مالیات ندارد. طبق قانون کار، حقوقی که به دلیل بازخرید مرخصی استحقاقی به کارمندان پرداخت میشود، از پرداخت مالیات معاف است.
شرایط استفاده از مرخصی بدون حقوق چگونه است؟
طبق قانون کار، کارگران باید ابتدا از تمامی مرخصی‌های استحقاقی سالانه خود که ۳۰ روز است استفاده کنند. پس از آن، در صورت نیاز می‌توانند از مرخصی بدون حقوق استفاده نمایند.
آیا مرخصی بدون حقوق بر سابقه کاری تأثیر می‌گذارد؟
بله، در برخی موارد ممکن است بر محاسبه سنوات و پاداش پایان خدمت تأثیر بگذارد.
آیا می‌توان مدت مرخصی بدون حقوق را تمدید کرد؟
در برخی موارد خاص و با موافقت کارفرما، امکان تمدید وجود دارد.
آیا بیمه در طول مرخصی بدون حقوق ادامه دارد؟
خیر، معمولاً پوشش بیمه‌ای در طول این مدت قطع میشود.