مالیات شرکت های بورسی یکی از جنبه‌های مهم در تحلیل سرمایه‌گذاری و مدیریت مالی شرکتهای موجود در سازمان بورس و اوراق بهادار است. قوانین مالیاتی مربوط به این شرکت‌ها در ایران به‌طور کلی در قانون مالیات‌های مستقیم و برخی قوانین مرتبط دیگر تنظیم شده‌است. مالیات شرکتهای بورسی نه تنها ابزاری برای تامین درآمدهای دولت است، بلکه نقش مهمی در شفافیت، کارایی و توسعه بازار سرمایه دارد. اعمال تخفیف‌ها و معافیت‌ها نیز به ایجاد تعادل میان منافع دولت و سرمایه‌گذاران کمک می‌کند. در ادامه، به نکات مهم در مورد مالیات شرکتهای بورسی پرداخته می‌شود.
مالیات شرکت های بورسی
مالیات شرکت های بورسی شامل انواع مالیات‌هایی است که به فعالیت‌های اقتصادی، معاملات و سودآوری شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس اعمال می‌شود. این مالیات‌ها مطابق قوانین مالیاتی ایران مانند قانون مالیات‌های مستقیم تنظیم شده و جنبه‌های مختلفی از عملیات شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها را در بر می‌گیرد. انواع مالیات شرکتهای بورسی شامل موارد زیر است:
• مالیات بر درآمد (عملکرد): این مالیات بر اساس سود خالص شرکت محاسبه می‌شود. نرخ پایه آن 25 درصد از سود خالص است. برای شرکتهای بورسی 22.5 و فرابورسی 23.75 درصد می‌باشد.
• مالیات نقل و انتقال سهام: این نوع مالیات بر اساس 0.5 درصد از ارزش کل معامله سهام محاسبه می‌گردد.
• مالیات بر سود تقسیمی: برای اشخاص حقیقی سود تقسیمی معاف از مالیات است. اما شرکتهای حقوقی باید آن را در درآمد مشمول مالیات خود لحاظ کنند.
• مالیات بر افزایش سرمایه: برخی روش‌های افزایش سرمایه (مانند تجدید ارزیابی یا سود انباشته) معاف از مالیات است.
اهمیت مالیات شرکت های بورسی در موارد زیر است:
• ایجاد شفافیت مالی: شرکتهای بورسی ملزم به ارائه اطلاعات مالی دقیق هستند بنابراین می‌توانند اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب کنند.
• تقویت بازار سرمایه: اعمال معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی برای شرکتهای بورسی، انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاران جهت ورود به بورس و گسترش بازار سرمایه ایجاد می‌کند.
• حمایت از سرمایه‌گذاری: نرخ پایین مالیات نقل و انتقال سهام و معافیت سود سهام، سرمایه‌گذاری در بورس را جذاب‌تر می‌کند.
• منبع درآمد دولت: مالیات‌های جمع‌آوری‌شده از شرکتهای بورسی یکی از منابع مهم درآمد دولت است.
نرخ مالیات عملکرد شرکت های بورسی
نرخ مالیات شرکت های بورسی بر اساس نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی در ایران (طبق ماده 105 قانون مالیات‌های مستقیم) تعیین می‌شود. نرخ مالیات عملکرد شرکتهای بورسی به شرح زیر است:
• نرخ پایه مالیات عملکرد شرکت‌ها:
برای کلیه موسسات حقوقی شامل بورسی و غیربورسی، نرخ مالیات عملکرد معادل 25% از سود خالص مشمول مالیات شرکت است.
• تخفیف مالیاتی برای شرکتهای بورسی و فرابورسی:
بر اساس ماده 143 قانون مالیات‌های مستقیم، شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران از 10 درصد تخفیف در نرخ مالیات عملکرد برخوردار هستند. بنابراین نرخ نهایی مالیات عملکرد آنها معادل 22.5 درصد می‌باشد. بر همان اساس، شرکتهای پذیرفته‌شده در فرابورس ایران از 5 درصد تخفیف در نرخ مالیات عملکرد برخوردار هستند. در نتیجه نرخ نهایی مالیات عملکرد آنها معادل 23.75 درصد می‌باشد.
جهت بهره‌مندی از تخفیف مالیات شرکت های بورسی شرایط زیر لازم است:
• شرکت باید در بورس یا فرابورس پذیرفته شده باشد.
• شرکت ملزم به رعایت قوانین و الزامات شفافیت مالی است. به‌عنوان نمونه بایستی صورت‌های مالی را حسابرسی کرده و ارائه دهد.
• اگر شرکت شرایط لازم (مانند رعایت مینیمم درصد سهام شناور آزاد یا شفافیت اطلاعات) را از دست بدهد، ممکن است تخفیف مالیاتی لغو شود.
مالیات شرکت های بورسی برای میزان عملکرد آنها بر اساس سود خالص مشمول مالیات آنها محاسبه می‌شود. یعنی مالیات عملکرد برابر با حاصل‌ضرب سود خالص مشمول مالیات در نرخ مالیات است. مالیات عملکرد با سایر مالیات‌های شرکتهای بورسی (مانند مالیات نقل و انتقال سهام یا مالیات بر سود تقسیمی) متفاوت است و به صورت سالانه بر اساس اظهارنامه مالیاتی شرکت محاسبه و پرداخت می‌گردد. نرخ‌های مالیاتی یا شرایط تخفیف ممکن است با اعلام قوانین جدید تغییر کند. یعنی تخفیف مالیاتی افزایش یا کاهش یابد یا شرایط دیگری برقرار شود. همچنین بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی امکان دارد تغییراتی در نحوه اجرای تخفیف‌ها یا محاسبات ایجاد نمایند.
نحوه محاسبه مالیات شرکت های بورسی
محاسبه مالیات شرکت های بورسی در ایران بر اساس قوانین مالیات‌های مستقیم و مقررات مربوط به شرکتهای بورسی انجام می‌شود. این محاسبه شامل مالیات بر درآمد شرکت، نقل و انتقال سهام و سود تقسیمی است. در ادامه نحوه محاسبه هر یک از این موارد آورده شده‌است:
• مالیات بر درآمد شرکتهای بورسی:
مبنای محاسبه مالیات بر درآمد این شرکت‌ها بر اساس سود خالص است که از صورت سود و زیان شرکت استخراج می‌گردد. فرمول کلی مالیات بر درآمد برابر است با (سود خالص) ضرب در (نرخ مالیات). نرخ پایه مالیات بر درآمد ِعموم شرکت‌ها برابر با 25٪ است. برای شرکتهای بورسی معادل 22.5٪ (با 10٪ تخفیف مالیاتی) و برای شرکتهای فرابورسی برابر با 23.75٪ (با 5٪ تخفیف مالیاتی) می‌باشد. به طور مثال فرض کنید سود خالص یک شرکت بورسی 10 میلیارد تومان باشد، پس مالیات آن می‌شود 10 میلیارد ضربدر 22.5 درصد یعنی 2 میلیارد و 250 هزار تومان.
• مالیات بر سود تقسیمی (DPS):
برای سهامداران حقیقی، سود تقسیمی سهام در حال حاضر معاف از مالیات شرکت های بورسی و مالیات مستقیم است و سهامداران حقیقی نیازی به پرداخت مالیات اضافی ندارند. برای سهامداران حقوقی، شرکتهای دریافت‌کننده سود تقسیمی باید این سود را به‌عنوان درآمد خود در اظهارنامه مالیاتی اعلام کرده و مالیات مربوط به آن را پرداخت کنند.
• مالیات بر نقل‌وانتقال سهام:
فروش سهام در بورس و فرابورس مشمول مالیات خاصی می‌باشد. برای اشخاص حقیقی، فروش سهام مشمول نرخ مالیات نیم درصد (0.5%) از ارزش معامله است. برای اشخاص حقوقی، علاوه بر آن نیم درصد، سود ناشی از فروش سهام هم در دفاتر مالیاتی ثبت می‌شود و تحت نرخ مالیات شرکت‌ها (یعنی 25 درصد) قرار می‌گیرد.
معافیت مالیات شرکت های بورسی
معافیت‌های مالیات شرکت های بورسی طبق ماده 143 قانون مالیات‌های مستقیم برنامه‌ریزی شده‌است. شرکتهای پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران طبق ماده 143 از تخفیف‌های مالیاتی بهره‌مند می‌شوند. میزان تخفیف مالیاتی برای این شرکت‌ها به طور معمول به شرح زیر است:
• شرکتهای بورسی: 10 درصد تخفیف در نرخ مالیات.
• شرکتهای فرابورسی: 5 درصد تخفیف در نرخ مالیات.
شرکتهای بورسی و فرابورسی جهت بهره‌مندی از معافیت‌های مالیات شرکت های بورسی باید از شرایط زیر برخوردار باشند:
• سهم شناور آزاد (Free Float) باید حداقل 20 درصد باشد.
• شرکت باید در بورس یا فرابورس پذیرفته شده باشد و قوانین آشکارسازی شرایط مالی و شفافیت مالی را رعایت کند.
مالیات افزایش سرمایه شرکت های بورسی
آن قسمت از مالیات شرکت های بورسی که مربوط به افزایش سرمایه این شرکت‌ها می‌باشد، تابع مقررات قانون مالیات‌های مستقیم است. بسته به منبع تامین افزایش سرمایه، معافیت‌ها یا مالیات‌هایی ممکن است اعمال شود. افزایش سرمایه به روش‌های مختلفی انجام می‌شود و هر روش قوانین مالیاتی خاص خود را دارد.
• افزایش سرمایه از محل سود انباشته (سهام جایزه):
این فرایند معاف از مالیات است زیرا سود انباشته قبلا مشمول مالیات بر درآمد شده و دوباره مشمول مالیات نمی‌شود. بنابراین سهامداران بابت دریافت سهام جایزه هیچ مالیاتی نمی‌دهند.
• افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها:
طبق ماده 14 قانونِ «حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور»، شرکتهای مولدِ این نوع افزایش سرمایه، از مالیات معاف هستند. البته این افزایش سرمایه باید مطابق با استانداردهای حسابداری و قوانین جاری بوده و حسابرس قانونی آن را تایید کند.
• افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران:
به آورده نقدی سهامداران مالیات شرکت های بورسی تعلق نمی‌گیرد زیرا این سرمایه جدید است و به‌عنوان درآمد شرکت تلقی نمی‌شود. هزینه‌هایی مثل حق تقدم می‌تواند در صورت‌های مالی لحاظ شود، اما بر مالیات مستقیم تاثیری ندارد.
• افزایش سرمایه از محل مطالبات حال‌شده سهامداران:
اگر شرکت با استفاده از مطالبات سهامداران، سرمایه خود را افزایش دهد مشمول مالیات نمی‌شود زیرا استفاده از منابع داخلی شرکت است.
• افزایش سرمایه از محل صرف سهام:
سهام جدید با قیمتی بالاتر از ارزش اسمی (1000 ریال) منتشر شده و مابهالتفاوت آن به‌عنوان صرف سهام شناسایی می‌گردد. اگر مبلغ صرفِ سهام در حساب حقوق صاحبان سهام ثبت شود، معاف از مالیات است. اگر صرف ایجاد ذخایر یا پرداخت نقدی به سهامداران شود، می‌تواند طبق مقررات خاص مشمول مالیات گردد.
• الزامات اظهارنامه مالیاتی برای افزایش سرمایه:
هرگونه افزایش سرمایه باید در اظهارنامه شرکت منعکس شود. اگر شرکت از معافیت‌های مالیاتی استفاده کرده، مدارک مربوط به معافیت باید به همراه اظهارنامه ارائه شود.
مالیات نقل و انتقال سهام شرکت های بورسی
مالیات شرکت های بورسی در رابطه با نقل و انتقال سهام، یکی از مالیات‌های مستقیم در ایران می‌باشد که بر روی معاملات سهام در بورس اوراق بهادار و فرابورس اعمال می‌گردد. میزان مالیات نقل و انتقال سهام اشخاص حقیقی و حقوقی برای هر معامله معادل 0.5 درصد از ارزش کل معامله است. این مالیات به طور مستقیم توسط کارگزاری‌ها از فروشنده کسر و به حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود. طبق ماده 143 قانون مالیات‌های مستقیم، سود حاصل از فروش سهام در بورس و فرابورس (مابهالتفاوت خرید و فروش) برای اشخاص حقیقی، معاف از مالیات بر درآمد است. البته برای اشخاص حقوقی، سود فروش سهام در صورت‌های مالی شرکت لحاظ شده و به عنوان بخشی از سود مشمول مالیات، با نرخ پایه 25 درصد محاسبه می‌شود.
هدف از دریافت مالیات نقل و انتقال ایجاد درآمد برای دولت است. اهمیت این مالیات کمک به شفافیت و تنظیم بازار بورس می‌باشد. در عین حال، نرخ پایین آن باعث حفظ جذابیت بازار سرمایه برای سرمایه‌گذاران می‌شود. در نتیجه مالیات 0.5 درصدی نقل و انتقال سهام یکی از ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین انواع مالیات برای فعالان بازار سرمایه است.
نتیجه گیری
مقررات موجود برای مالیات شرکت های بورسی به گونه‌ای تعیین شده‌اند که همزمان با ایجاد شفافیت، جذابیت این شرکت‌ها برای سرمایه‌گذاران نیز افزایش یابد. سرمایه‌گذاران و مدیران شرکت‌ها باید به طور مستمر قوانین مالیاتی و بخشنامه‌های جدید را دنبال کنند زیرا تغییرات قانونی ممکن است بر عملکرد مالی و جذابیت سرمایه‌گذاری تاثیر بگذارد. مالیات افزایش سرمایه شرکتهای بورسی به نوع منبع تامین افزایش سرمایه بستگی دارد. افزایش سرمایه از محل سود انباشته و تجدید ارزیابی دارایی‌ها معمولا معاف از مالیات هستند. در مقابل، آورده نقدی و صرف سهام نیز معافیت‌های خاص خود را دارند. برای اطمینان از رعایت مقررات و بهره‌مندی از معافیت‌ها، مشورت با مشاوران مالیاتی و بررسی قوانین جاری ضروری است.
پادکست مالیات شرکت های بورسی
مقالات پیشنهادی مرتبط